Hiperglikemia powysiłkowa – komentarz diabetologa
Wysiłek fizyczny w cukrzycy często utożsamiany jest raczej ze spadkiem poziomu cukru we krwi. Czy jednak zawsze?
Niekoniecznie. Obserwując swoje poziomy cukru przy okazji różnych aktywności, spotkałam się z takimi rodzajami wysiłku, po którym następuje wzrost poziomu cukru, aż do wartości grubo powyżej 200 mg/dl! Na poniższych wykresach z mojego systemu ciągłego monitorowania glikemii Guardian widać wyraźne wzrosty bez żadnego posiłku. Mniej więcej 15 minut po zakończeniu aktywności, poziom glikemii zaczynał dość gwałtownie rosnąć.
Działo się tak głównie po dość intensywnych aktywnościach, takich jak bieg w tempie poniżej 6:00 lub sprinty, a także ćwiczeniach body shape (odmiana fitnessu, intensywne zajęcia, część z nich stanowi np. tabata). Wzrost nie występował po jeździe na rowerze w umiarkowanym tempie, po nordic walking, a także tradycyjnych spacerach czy chodzeniu po górach – w tych cukier ma raczej tendencje spadkowe zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu aktywności.
Nocny Półmaraton we Wrocławiu, 2h 15 min wysiłku
Body shape, odmiana fitnessu, 1h zajęć na wysokim tętnie
Cracovia Półmaraton, 2h 18 min wysiłku, Kraków 13.10.2019r.
Ponieważ sytuacja się powtarzała, a ja nie wiedziałam dlaczego tak się dzieje, ani co z tym fantem zrobić, skierowałam się z tym problemem do mojego lekarza diabetologa Macieja Kamińskiego.
Dlaczego cukier po wysiłku może rosnąć i co można z tym zrobić?
Diabetolog Maciej Kamiński:
Istnieją dwa podstawowe rodzaje wysiłku:
1. Wysiłek tlenowy (aerobowy) – np. marsz, jazda na rowerze, pływanie, orbitrek.
2. Wysiłek beztlenowy (anaerobowy) – duża i krótka intensywność, np. podnoszenie ciężarów.
W czasie długotrwałego spokojnego wysiłku (czyli tlenowego) dochodzi do zużywania zapasów cukru (glikogenu) z mięśni, następnie „ściągania” glukozy z krwiobiegu, żeby utrzymać ich pracę. Po zakończeniu wysiłku mięśnie w dalszym ciągu korzystają z glukozy z krwi, aby odbudować swój glikogen. To jest właśnie przyczyna, dla której, przy typowym wysiłku tlenowym, cukier spada nie tylko w jego trakcie, ale także kilka-kilkanaście godzin po jego zakończeniu. To często wymaga na przykład obniżenia bazy nocnej, jeżeli wysiłek wystąpił w godzinach popołudniowo-wieczornych oraz zwiększenia podaży węglowodanów.
W przypadku wysiłku beztlenowego mięśnie również potrzebują glukozy, ale pojawia się jeszcze jeden mechanizm. Tego typu wysiłek powoduje gwałtowny wyrzut katecholamin, „hormonów walki”, m.in. glukagonu i adrenaliny. Te mogą spowodować gwałtowny wyrzut glukozy, bezpośrednio po wysiłku (co wyraźnie widać na powyższych wykresach).
Co ciekawe, wyżej opisany mechanizm można wykorzystać, aby zapobiec hipoglikemii po np. długim bieganiu. Jak? Zakończyć bieg krótkotrwałym sprintem. Wyrzut glukozy może zapobiec hipoglikemii po wcześniejszym wysiłku tlenowym.
Co należy zrobić, kiedy jednak pojawiają się gwałtowne wzrosty glukozy?
Przede wszystkim należy postępować bardzo ostrożnie. Bardzo rzadko mamy do czynienia z „czystym” treningiem tlenowym lub beztlenowym. Najczęściej są to treningi mieszane. Wysiłek, w zdecydowanej większości powoduje jednak spadki glikemii, podanie insuliny „w ciemno” może hipoglikemię nasilić.
Jak zapobiec wzrostom?
Najbezpieczniej ustawić trening tak, aby miał komponentę tlenową, kompensującą wzrosty. Jeżeli jest to niemożliwe do wykonania, można spróbować podać 1-2 j. insuliny więcej na pierwszy posiłek po treningu. Jest też opcja rozważenia podania insuliny ludzkiej do posiłku przed treningiem – ta insulina działa z opóźnieniem ok. 30 minut (trzeba podać ją o tyle wcześniej, niż analog), ale jednocześnie „trzyma” ok 5 godzin, więc ma szansę wpłynąć jeszcze na wzrost powysiłkowy. U Pani Agaty najlepiej, ze wszystkich przez nas testowanych, zadziałał pomysł z insuliną ludzką.
UWAGA – biorąc pod uwagę ryzyko nasilenia hipoglikemii, każdą z powyższych opcji należy wcześniej skonsultować z diabetologiem, najlepiej mającym doświadczenie w prowadzeniu osób aktywnie uprawiających sporty!
O zabezpieczeniu przed spadkami glikemii w okolicach okołowysiłkowych więcej można poczytać tutaj https://cukrzyca24.pl/cukrzyca-t-1/cukrzyca-typ-1-a-sport-jak-sie-przygotowac/
